ԲԱԶՄԱՇԱՎԻՂ ՎԱՆԱՁՈՐՅԱՆ ՆԵՐԿԱՊՆԱԿ

Վանաձորի կերպարվեստի թանգարանում բացված աշնանային ավանդական  §Բազմաշավիղ¦ ցուցահանդեսն աչքի է ընկնում նկարչական սերունդների բազմազանությամբ: Մասնակցում են 47 արվեստագետներ՝ շուրջ 100 աշխատանքներով: 
Արվեստագետի աշխատանքի հետ ամեն մի նոր հանդիպում դրանք նախորդների հետ զուգահեռելու և առաջընթացով ուրախանալու հնարավորություն է տալիս: 

Սա հատկապես կարևորվում է ժամանակի հարահոսում արվեստագետի ստեղծագործության մեջ ի հայտ եկած նորին հաղորդվելու առումով: Այս տեսանկյունից ցուցադրությունն իսկապես ասելիք ունի. առանձին նկարիչներ աչքի են ընկնում թե՛ կատարողական վարպետության, թե՛ մտածողության առաջընթացի առումով: Իսկապես, բազմաշավիղ է վանաձորցի արվեստագետի ստեղծագործությունը: Իրական աշխարհի յուրաքանչյուր մասնիկ ստացել է գեղարվեստական համազոր արժեք՝ դառնալով արվեստի գեղագիտական ըմբռնման ու հոգու արտացոլանք: Ցուցահանդեսն էլ բազմաժանր է՝ գեղանկար, գծանկար, բատիկա, կոլաժ, քանդակ, դեկորատիվ-կիրառական արվեստի նմուշներ:

Ավագ սերնդի ներկայացուցիչները՝ Արամ Նազարյան, Փափագ Ալոյան, Ռոբերտ Հեքիմյան, հաստատուն են իրենց ներաշխարհին ու գեղանկարչական հավատամքին, որն էլ ինքնարտահայտման հենք է դառնում կտավներում:

Բարդ ու հակասական, ճշմարիտ արվեստի հետ քիչ հաղորդակցվողի համար բավականին դժվարամարս է շարունակում մնալ Ա. Նազարյան արվեստագետի ներաշխարհը: Նրա կտավները դիտելիս առաջինը հենց այս միտքն է ծնվում, և բացառություն չէ նաև այս ցուցահանդեսին ներկայացված աշխատանքը. կնոջ կերպարի ընկալման և վերարտադրման նազարյանական մեկնակետը շարունակում է մնալ դիցաբանականը:

Փ. Ալոյանի ոգեշնչման աղբյուրը հայկական բնաշխարհն է: Նրա՝ իմպրեսիոնիզմի գեղանկարչական տիրույթում ստեղծված կտավները գունային ու կատարողական լուծումներով միմյանց մեջ ագուցված, թվում է՝ միմյանց շարունակող օղակների կուռ ու ամբողջական շղթա են կազմում՝ լույսի ու գույնի ներդաշնակ, խաղացկուն համադրումներով: 

Կտավներն աստիճանաբար կլանում են դիտողին, ներքաշում խոհերի ու հույզերի աշխարհ:

Հանդարտ, լուսավոր խաղաղություն կա Ռոբերտ Հեքիմյանի աշխատանքներում. գրեթե լսելի է երաժշտությունը:

Վաղամեռիկ գեղանկարիչ Ռաֆայել Ասլանյանի հարթաքանդակն /քանդակագործ՝ Սարգիս Ղարիբյան/  աչքի է զարնում կերպարային ու կոմպոզիցիոն հաջողված լուծումներով:

Ինքն իրեն հոգեհարազատ է շարունակում մնալ Արսեն Ռաֆայելյանը՝ կապույտի երանգների մշուշոտ ու թաց անցումներով:

Ստեղծագործական լուրջ փոփոխություն է կրում Սամվել Խառատյանի ձեռագիրը՝ թե՛ գունային, թե՛ թեմատիկ առումներով: Իբրև ասվածի հավաստում՝ նշելի է §Գորդյան հանգույց¦  կտավը, որտեղ աչքի դետալն իմաստային խորքով է հատկանշվում:

Արա Ղևոնդյանի գեղանկարչական աշխարհը գրեթե անփոփոխ է. լուսավոր բարություն է ճառագում:

Ինչպես նշվեց, բազմաժանր ցուցահանդես է, որտեղ գրաֆիկական ուրույն ձևով, գծի բարձր կուլտուրայով ու մեթոդներով են ներկայացել Բոգդան Հովհաննիսյանն ու Նարեկ Խաչատրյանը, իսկ Արտակ Մկրտչյանը գրաֆիկայից գրեթե անցել է գեղանկարչության տիրույթ: Կատարողական վարպետությամբ և դեկորատիվ հետաքրքիր մոտեցումներով կատարված գոբելեն է ներկայացրել Վազգեն Ղաբուզյանը:

Ինչ-որ տարօրինակ որոնումների մեջ է երիտասարդ նկարիչ Տարոն Մարուքյանը. թե՛ գունային անցումները, թե՛ պատկերված կամ ուրվագծվող ֆիգուրները դժվարամարս մետամորֆոզներ են ստեղծում:

Գունային նուրբ անցումներով բնանկարներ է ներկայացրել Տարոն Սահարյանը:

Սյուրռեալիզմին բնորոշ մտածելակերպով ու ձեռագրով է հանդես եկել Պետրոս Հովսեփյանը: Պատկերված կերպարը երկատված է բարու ու չարի միջև. սա այն հավերժական հակադրաեզրերից է, որոնք ստեղծվել են աշխարհաստեղծման օրվանից սկսած: Նկարիչը խնդրին մի քիչ այլ լուծում է տվել. ընկալվող բարին միայն բարի չէ, ընկալվող չարը՝ միայն չար. ժամանակ առ ժամանակ այս ծայրաբևեռները փոխներթափանցվում են:

Գեղանկարչական մտածողությամբ ու արվեստին անմնացորդ նվիրվածությամբ գործընկերներին չեն զիջում նաև նկարչուհիները: Նրանց աշխատանքները ցուցահանդեսին քնարական երանգ ու շունչ են հաղորդում: 

Շարունակում են պարզ ու բնական մնալ Մարիամ Ամիրխանյանի կտավները: Զգացվում է նկարչուհու նուրբ ձեռագիրը: Իրականության արտացոլման յուրատիպ ձև ունի՝ մեղմ, հանդարտ գույներով:

Արփինե Հովհաննիսյանն, ինչպես միշտ, արվեստասերներին ներկայացել է կոլորիտային սահուն մտածողությամբ, նյութի ճիշտ օգտագործմամբ:

Կարինե Գլոյանի բատիկաներն այս անգամ ևս աչքի են ընկնում գեղարվեստական կերպի, աչքի զարնող երանգախաղերի ընտրությամբ:  

Ողջունելի է Մարգո Մանասյանի նվիրվածությունն ասեղնագործ աշխատանքներին, որոնք ցուցահանդեսից ցուցահանդես դառնում են առավել գունագեղ ու պրոֆեսիոնալ. ձեռագործերից ջերմություն է ճառագում:

Գունային համադրություններով ու հակադրություններով, կատարողական հետաքրքիր լուծումներով իր նախորդ աշխատանքներից շահեկանորեն տարբերվող ստեղծագործություններ է  ներկայացրել Զեմֆիրա Մոսինյանը, իսկ Ալլա Գրիգորյանի գեղանկարներն աչքի են ընկնում կատարողական գունային հակադրություններով:

Երիտասարդ նկարիչների աշխատանքներն առանձնանում են մտածողության յուրօրինակ, էքսպերիմենտալ դրսևորումներով: Եթե ավագների համար նշեցինք, որ նրանք հաստատուն են իրենց գեղագիտական հավատամքին, ապա երիտասարդները դեռևս որոնումների մեջ են, սակայն գովելի և բնական է, երբ այդ որոնումները սկիզբ են առնում արվեստագետի ներաշխարհից:

ԼՈՒՍԻՆԵ ՍԱՀԱԿՅԱՆ

Աղբյուրը՝ Ասպարեզ

ԳՈՒՅՆԻ ՈՒ ԽՈՀԻ ԵԶՐԱԳԾԻՆ

Վերջերս կերպարվեստի թանգարանում բացվեց ՀՀ ժողովրդական նկարիչ Անատոլի Ավետյանի ստեղծագործությունների անհատական ցուցահանդեսը՝ նվիրված նկարչի 65-ամյա հոբելյանին: Վանաձորցի արվեստասերն առաջին անգամ չէ, որ հնարավորություն ունի հաղորդակցվելու նրա աշխատանքներին և հիանալու դրանցով: Արվեստում նրա ունեցած անսահման ազատությունն է թերևս պատճառը, որ Ավետյանը կերպարվեստի մի քանի ոճերի, ուղղությունների համադրությամբ ստեղծում է գործեր, որոնք ակնդրին գրավում են պարունակած հրաշքի ու յուրօրինակ կշռի տարողությամբ և զարդարում են աշխարհի շատ ինտերյերներ: Ավետյանը սինթեզում է կոփածո արվեստն (մետաղադրվագում) ու գունանկարը, գունազարդում է մետաղը և զարմանալու ու հիանալու չափ ներդաշնակ կարողանում է խոսեցնել մետաղը, քարը, հայելին, գույնը: Բոլորովին էլ տարօրինակ չէ, որ նրա ստեղծագործությունները դիտելիս դժվար է զատորոշել գերիշխող տեխնիկան. նրա արվեստը բազմիցս բնորոշվել է որպես ռելիեֆային գեղանկարչություն (բնորոշումը բխում է օգտագործված նյութերի` մետաղ, հայելի, հրաբխային օբսիդիան և այլն, ստեղծած ծավալայնությունից, սակայն կարծում ենք՝ այս բնորոշումը ամբողջական արտահայտությունը չէ ավետյանական ձեռքբերումների): Իր արվեստի լավագույն բնորոշումներից մեկը, եթե ոչ լավագույնը, տվել է հենց ինքը՝ արվեստագետը. §Արարում եմ՝ ինչպես կամենում եմ, ինչ կամենում եմ և ինչով կամենում եմ: Սիրում եմ գույնը, ձևը, գիծը, ծավալը, ֆակտուրան: Չեմ հարում որևէ ոճի, բնույթի, ուղղվածության: Նյութերի բազմազանությունը և ամենօրյա փորձարկումներն իմ տարերքն են: Ես երջանիկ եմ: Ես ազատ եմ արվեստում¦:

Ցուցահանդեսից ցուցահանդես Ավետյանի արվեստի երկրպագուները համոզվում են, որ արվեստագետն անընդհատ նորի որոնումների մեջ է: Նա երբեք կանգ չի առնում որևէ կետում, ձեռքբերվածը երբևէ բավարար ու վերջնական չի համարում, անընդհատ փորձարարություններ է անում, որոնց արդյունքում ստացվում են գեղագիտական բարձր արժեքայնությամբ ստեղծագործություններ, որոնք պատիվ կարող են բերել և բերում են աշխարհի շատ ցուցասրահների և հավաքածուների:

Անատոլի Ավետյանը ստեղծում է առինքնող դիմանկարներ, որոնցում յուրօրինակ պատկերասրահ են կազմում կանայք` նռներով, ականջօղով, հովհարով, հայելու առաջ, սրճարանում, սև գլխարկով, անվանակոչված և անանուն... Կնոջ կերպարը նրա արվեստում բացահայտվում է իբրև բնության կատարելություն, իբրև ինքնին հրաշքի դրսևորում, որին առանձնահատուկ հմայք են հաղորդում օբսիդիանից աչքերը: Ի դեպ, մետաղի վրա հեղինակը գունանյութերով սկսել է աշխատել 1985 թվականից` ստեղծելով գունային ինքնօրինակ համադրություններ ու օքսիմորոններ: Հետաքրքրական է, որ օբսիդիան քարն օգտագործում է բնական վիճակում, անմշակ, և այն առավելապես արդյունավետ է, երբ անհրաժեշտ է ստանալ աչքերի արտահայտչականությունը:

Ավետյանի ստեղծած կանայք հիմնականում աչքի են ընկնում դեմքի խաղաղ, անվրդով, ազնվական արտահայտությամբ, ընդգծված սլացիկ պարանոցներով, ալիքավոր, երկար վարսերով ու հատկապես հայկականության խորհուրդն անդրադարձնող նշաձև աչքերով: Կնոջ կերպարը բացառիկ հմայք է ձեռք բերում, երբ արարվում է իբրև Աստվածամայր, որին հնարավոր չէ մոտենալ առանց քրիստոնե սիրով ու գթասրտությամբ ներշնչված լինելու և կամ էլ առանց հոգու մեջ բարբառվող աղոթքի:  Աստվածամոր կերպարին Ավետյանն անդրադարձել է բազմաթիվ անգամներ, ստեղծագործական տարբեր շրջաններում: Այս ցուցահանդեսում ներկայացված է Տիրամոր կերպարի ավետյանական մեկնության երեք դրսևորում, որոնք խաղաղ, լուսավոր էներգիա են ճառագում: Սուրբգրային թեմային անդրադարձը Աստվածամոր պատկերով չի սահմանափակվում: Պատկերել է գինեգործության սկզբնավորումը երկրագնդի վրա և առաջին գինեգործին՝ Նոյին: Հետաքրքիր գործերից է §Նոյի պարը¦:

Նրա ստեղծագործություններում մարդն է՝ ամենատարբեր հոգեվիճակներով: Ներկայացված բոլոր դիմանկարները կերպարային լուծումների մեջ են:

Արվեստագետը անխառն գծերով, առանց ավելորդ արդուզարդի, ստեղծել է իր ժամանակակցի, իր արվեստագետ, մտավորական ընկերների դիմանկարները` շարքը վերնագրելով «Իմ ժամանակակիցը»: Դեռևս տարիներ առաջ ստեղծված շարքը հեղինակն ամբողջությամբ նվիրաբերել է Վանաձորի կերպարվեստի թանգարանին: Սինթեզվել են դիմանկարն ու պատկերվողի արտահայտած միտքը, գրառումը կամ բանաստեղծությունը:

Արվեստագետի մտքի թռիչքն անկասելի է §1915¦ կոչվող աշխատանքում. նկարի տարածական հարթությունը երկգույն է՝ սևի ու կարմիրի հակադրությամբ. Արարատների գեղարվեստական տարածության մեջ պատկերվում է խաչյալ ժողովուրդը՝ դեպի երկինք պարզած ձեռքի մեջ ամբարած ողբերգի ցավով:  

§Ռեքվիեմ¦, §Կոմիտաս¦, §Անլռելի զանգակատուն¦, §Փախստականներ¦, §Սրբացում¦ և այլ աշխատանքներ վերակերտում են 20-րդ դարասկիզբը՝ բնորոշ գունային գամմայով: §Աղոթող հրեշտակներ¦ գործում իբրև ստեղծագործական ակունք նկատելի է հայկական մանրանկարչությունը:

Ցուցահանդեսում ներկայացված եռանկարներից §Հայաստանն¦ առանձնանում է իմաստային խորքով. մեջտեղում բացվում է Արարատների ուրվագիծը պատկերող տեսարան՝ կամրջելով անցյալն ու ապագայի տեսլականը: Հայրենիքի թեմային Ավետյանն անդրադարձել է բազմաթիվ աշխատանքներում՝ §Սևան¦, §Արարատ¦, §Արագած¦, §Իմ Հայաստան¦, §Կարմիր լեռներ¦, §Լոռու բնանկար¦, §Մեր լեռները¦, այլ:

Գրեթե բոլոր աշխատանքներում առկա են թե՛ գունային, թե՛ իմաստային որոշակի խորհրդանիշներ, որոնք թույլ են տալիս խորամուխ լինելու թեմայի ամբողջականության մեջ: Այդպիսի խորհրդանիշ-դետալներ են արքայական ծիրանին ու մանուշակագույնը, հայկական կարպետը, նուռը, խաղողը, եկեղեցին, ծառը: §Իմ Հայաստան¦ գործում պատկերվում է փյունիկ թռչունն՝ իբրև վերածնված երկրի հավերժելու խորհրդանիշ:

Այնուհանդերձ, թյուր կարծիք չստեղծվի, թե Ավետյանի արվեստը սիմվոլիզմի արվեստ է. նրա ստեղծագործությունը ռեալիզմի ու աբստրակցիոնիզմի կրողն է, իսկ հայ կերպարվեստում Անատոլի Ավետյանի ստեղծած հիացնող սինթեզի ճշգրիտ անվանումը դեռևս կհստակեցնի ժամանակը:
Լուսինե Սահակյան
Աղբյուրը՝  Ասպարեզ